Կանանց չվարձատրվող տնային աշխատանքը. գենդերային բառարան

Տնային աշխատանք- Աշխատանքային գործունեության տեսակ, որը կապված է երեխաների խնամքի, տան մաքրության և առկայության դեպքում` այգու խնամքի հետ: Ծավալով և բովանդակությամբ տարբերվում է մեկ անդամից կամ ընտանիքից բաղկացած տնտեսությունների համար, ինչպես նաև բնակարան կամ առանձնատուն ունեցող ընտանիքների: Ունի մի քանի փուլ, որոնք համապատասխանում են ընտանիքի և տնտեսության կյանքի ցիկլին:  Կարող է իրականացվել վարձու աշխատողի կամ ընտանիքի անդամների կողմից:

Տնային տնտեսությունը ֆեմինիստ հեղինակների` Մ. Բարրեթի, Մ. Ֆերրիի. Կ. Դելֆիի և այլոց կողմից  քննարկվում է որպես գենդերային դիֆերենցման գործոն : Տնային աշխատանքն իր ժամնակակից տեսքով հայտնվել է աշխատավայրը բնակավայրից առանձնացնելու արդյունքում:

Եվ բնակավայրը դարձել է ոչ թե արտադրության վայր, այլ` իրերի սպառման: Ընդ որում, աշխատանքը բաժանվել է երկու մասի` «իսկական», որը վարձատրվում է և «անտեսանելի», որն ընդունվում է որպես սովորական երևույթ: 

 Չվարձատրվող աշխատանքի "անտեսանելիությունը" ազգային վիճակագրական տվյալներում, բերում է երկրի բարեկեցության հարցում կանանց չվարձատրվող կարևոր աշխատանքի անտեսմանը: Արդյունքում, այդ դերը հաշվի չի առնվում նաև ազգային քաղաքականության սոցաիալական ու էկոնոմիկական ռազմավարությունների մշակման ժամանակ, որի ժամանակ մասնագետները հենվում են փաստորեն   սխալ տվյալների  վրա:

Տնային աշխատանք- Աշխատանքային գործունեության տեսակ, որը կապված է երեխաների խնամքի, տան մաքրության և առկայության դեպքում` այգու/հողատարածքի խնամքի հետ: 

Ծավալով և բովանդակությամբ տարբերվում է մեկ անդամից կամ ընտանիքից բաղկացած տնտեսությունների համար, ինչպես նաև բնակարան կամ առանձնատուն ունեցող ընտանիքների: Ունի մի քանի փուլ, որոնք համապատասխանում են ընտանիքի և տնտեսության կյանքի ցիկլին:  Կարող է իրականացվել վարձու աշխատողի կամ ընտանիքի անդամների կողմից:

Տնային տնտեսությունը ֆեմինիստ հեղինակների` Մ. Բարրեթի, Մ. Ֆերրիի. Կ. Դելֆիի և այլոց կողմից  քննարկվում է որպես գենդերային դիֆերենցման գործոն: Տնային աշխատանքն իր ժամնակակից տեսքով հայտնվել է աշխատավայրը բնակավայրից առանձնացնելու արդյունքում:

Հայրիշխանական մշակույթը, որը չափազանց ամուր և տարածված է նույնիսկ ժամանակակից զարգացած հասարակութուններում, առանձնանում է նրանով, որ մարդկանց ամբողջ գործունեությունը բաժանում է  անձնական և հասարակական բնագավառների: Յուրաքանչյուր ոլորտի համար պատասխանատվության բաժանումն իրականացվում է ելնելով սեռից: 

Սովորաբար տղամարդիկ պատասխանատու են երկրորդ, իսկ կանայք` առաջին ոլորտի համար:

Տնային աշխատանքը, որոշ բացառություններով, կանանց կողմից իրականցվում է անկախ աշխատանքային շուկայում նրանց ունեցած դիրքից: Այդ կապակցութամբ խոսվում է սեռերով պայմանավորված աշխատանքի բաժանումն անարդար իրականացնելու մասին, քանի որ եթե ընտանիքում երկու ամուսիններն էլ աշխատում են, ամեն դեպքում տնային գործերը անում է  կինը: 

Կանայք իրենց կողմից տանը կատարած աշխատանքը գնահատում են տարբեր կերպ. ոմանք կարծում են, որ դա այն բնագավառն է, որտեղ իրենք կարող են լավագույնս  ներկայացնել իրենց, իրենց իշխանությունը, կարողություններն ու հնարավորությունները: 

Մյուսները այն համարում են ձանձրալի ու մոնոտոն, հոգնեցնող ու ճնշող: Տնային աշխատանքի հեղինակությունը բարձրացնելու համար, 1970 -ականներին տնտեսագետները փորձում էին հաշվել յուրաքանչյուր աշխատանքային գործունեության արժեքը/ օրինակ` տունը մարքելը, ամանները լվանալը, ընտանեկան բյուջեի պլանավորումը, աշխատանքը այգում և այլն//: 

Սակայն չնայած իր տնտեսական բարձր արժեքին, տնային աշխատանքն այսօր նախկինի պես ունի ցածր սոցիալական դիրք: Գոյություն ունի բացատրություն, համաձայն որի, տնային աշխատանքը վերաբերում է կանացի ոլորտին, այն պատճառով, որ տղամարդիկ աշխատաշուկայոմ ունեն  ավելի շատ հնավարություններ, ստանում են ավելի բարձր աշխատավարձ,  և արդյունքում ընտանիքը շահում է, եթե հենց կինն է աշխատում տանը, իսկ տղամարդը` դրսում: 

Սակայն այս թեորիան հարցադրում չի անում այն մասին, թե ինչպես է ընտանիքը գալիս նման  որոշման և ինչու է շուկայական պայմաններում կնոջ աշխատանքը գնահատվում ավելի քիչ, քան տղամարդկանցը:

Կանանց տնային աշխատանքի համար որպես ամենահեղինակավոր արդարացում . բերվում է ավանդույթը: Նույնիսկ տեխնիկապես զագացած մեր ժամանակաշրջանում, տնանին աշխատանքի ծավալը չի պակասել: Տեխնիկական ծախսերի քանակը գուցե պակասել է, սակայն որակի նկատմամբ պահանջը ավելի շատ ժամանակ է խլում: 

Բացի այդ, չնայած, որ տեխնոլոգիական փոփոխությունները տրանսֆորմացրել են տնային աշխատանքի կառուցվածքը, դրանք ոչ մի կերպ չեն ազդել տնային պարտականությունները ըստ սեռերի բաժանելու հանգամանքի վրա: 

Նոր տեխնոլոգիաները թույլ են տալիս բարձրացնել կյանքի որակը, ժամանակավորապես պակասեցնել  տնային աշխատանքի վրա ծախսվող գումարների չափը, սակայն չեն թուլացնում տղամարդու իշխանությունը տանը:

 Եթե նույնիսկ կանայք տնային աշխատանքի վրա ավելի քիչ ուժ և ժամանակ են ծախսում, դա տեղի է ունենում ուրիշ պատճառներով. աճում է աշխատաշուկայում կանանց մասնակցութան վրա արժույթի արժեզրկման ազդեցությունը, տնային տնեսությունների ծավալները փոքրանում են, տարածվում են էգալիտարիզմի  և ֆեմինիզմի գաղափարները: Ս

ևամորթ ֆեմինիստուհիների աշխատանքներում /տես` Սև Ֆեմինիզմ./ այդ թվում բելլ հուքսի, //հեղինակն իր անունը գրում է փոքրատառերով. <ծան. խմբ.>//, տնային աշխատանքի գենդերային դիֆերենցման խնդիրը քննարկվում է տնտեսության էթնիկական հատկանիշների կոնտեքստում, քանի որ «ավանդական ընտանիքը», որը կազմված է «հայթհայթող հորից» ու երեխաներ դաստիարակող մորից, օրինակ աֆրիկացիների մոտ տարածված ձև չէ: 

Բացի այդ, ընտանիքի «ավանդական »  ձևը հազվադեպ է հանդիպում նաև ժամանակակից հասարակություններում, մանսակիորեն աշխատաշուկայում կանանց մասնակության, ինչպես նաև  մեկ ծնող  ունեցող ընտանիքների աճով  պայմանավորված : 

Աշխատանքնային ռեսուրսներում կանանց մասնակցության աճի տենդենցը մեզ աղդեցություն է ունեցել տնային աշխատանքի վրա: 

Աշխատաշուկայում զբաղված ամուսնացած կանայք ավելի քիչ աշխատանք են անում տանը, չնայած մեծ մասմաբ շարունակում են իրենց ուսերին պահել տնային տնեսության հոգսերի մեծ մասը: Ընդ որում փոխվել են այդ աշխատանքն իրականցնելու ռեժիմը և ձևերը: Տնային տնտեսուհիների համեմատությամբ, աշխատող կանայք տնային աշխատանքն իրականցնում են ծառայողական աշխատանքից հետո կամ հանգստյան օրերին //Հիդդենս//:

Կանանց շարժման աճը որոշ չափով փոխել է տղամարդկանց վերաբերմունքը տնային աշխատանքի նկատմամբ: Սակայն  նույնիսկ նրանցից ամենալիբերալները հաճախ հետևում են վարքագծի սահմանված կանոններին: Հետազոտությունները հաեմատական արդյունում ցույց են տալիս, որ Ռուսաստանում, ինչես նաև արևմուտքում կանայք շարունակում են կատարել ավանդաբար ընդունված տնային պարտկանությունները` սնունդի պատրաստում, լվացք, երեխաների խնամք, չնայած այդ պարտականությունների համատեղ իրկանացման պրակտիկան աճում է /Ռիմաշևսկայա և ուրիշներ//: 

Գնումները, տան մաքրությունը, ամաններ լվանալը, հանգստի պլանավորումը և ծեր ծնողների խնամքը այսօր ոչ միայն կանանց ուսերին են, այլ նաև տղամարդկանց: Բացի այդ, խնդիրների լուծման որոշումների կայացումը նույնպես իրականցվում  է երկու ամուսինների կողմից: 

Տնային չվարձատվող աշխատանքը շատ կարևոր նշանակությոն ունի տնտեսութան համար: Է. Գիդդենսի տվյալներով, զարգացած արյդունաբերական եկրներում տնային տնեսություններոմ գոյանում է ազգային հարստության 25-40 տոկոսը: Տնային աշխատանքը հիմք է ծառայում ազգային և միջազգային տնտեսության համար. նման անվճար ծառայություններից է կախված նաև ակտիվ աշխատանքային ռեուսրների մեծ մասը //Գիդդենս/:

  

Կանանց չվարձատրվող աշխատանք - Կանացի աշխատանք, որի արդյունքում ստղեծվում են ապրանքներ կամ ծառայություններ և որը չի վարձատրվում: Այն ներառում է տնային աշխատանքը, ընտանքի կարիքների համար անհրաժեշտ բնական մթերքների արտադրությունը, ինչպես նաև սպառման ապրանքների անհատույց արտադրությունը: Այս աշխատանքը էկոնոմիկաի  կողմից չի վարձատրվում, չնայած համարվում է  օգտակար` նույն այդ էկոնոմիկայի  համար: 

Այս փաստը դժվարությամբ են ընկալում նույնիսկ հենց կանայք: Գոյություն ունի կանանց անհատույց աշխատանքը թերագնահատելու ընդհանուր տենդենց: 1995թ. ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի գնահատումներով, չվարձատրվող աշխատանքը կազմում է համաշխարհային արտադրութան 70 տոկոսից ավելին, իսկ այդ ոլորտում կանայք կազմում են մեծամասնություն:

 Գործողությունների պեկինյան պլատֆորմը // Կանանց դիրքի չորրորդ համաշխարհային կոնֆերանս// նշում է. "Զարգացման գործում կանանց ներդրումը լուրջ կերպով թերագնահատվում է, հետևաբար դրա հասարակական ընդունումը սահմանափակված է: Նման չվարձատրվող աշխատանքի տեսակի, ծավալի և բաժանման վերաբերյալ ավելի մանրամասն պատկերացումը թույլ կտա ավելի հավասար բաժանել պարտականությունները ": Ուսումնասիրելով  "ժամանակի բյուջեն", հետազոտողնեը կարողացել են որոշել տարբեր երկրներում կանանց և տղամարդկանց կողմից իրականացվող աշխատանքների տեսակներն ու ժամկետները: 1995թ ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագիրը հայտարարեց, որ բոլոր երկրներում կանայք աշխատում են տղամարդկանցից  ավելի երկար: Զարգացող եկրներում կանացի աշխատանքի երկու երրորդը համարվում է չվարձատվող աշխատանք:
Ազգային Հաշիվների Համակարգը , որը ներկայացվել է ՄԱԿ-ի վիճակագրական կառավարման կոմիտեի կողմից1993թ.  , հաշվի է անում չվարձատրվող աշխատանքնեի որոշ տեսակներ: Սակայն այն հաշվի չի առնում տնային աշխատանքը և վերարտադրողական աշխատանքը:

 Գործողոթյունների պեկինյան պլատֆորմը կառավարություններին պարտադրում է աշխատել տանը կանանց աշխատանքի վերաբեյալ վիճակագրական գնահատումները իրենց ազգային հաշիվներում ներառելու ուղղությամբ: Հարկ է նշել, որ որոշ երկրների ազգային վիճակագրական հմակարգերը փորձում են  կանանց չվարձատրվող աշխատանքի չափումը ներդնել իրենց սպուտնիկային ազգային հաշիվներում: Այդ երկրների թվում են Կանադան, Նորվեգիան և Նիդեռլանդները:


Ինչպես ցույց են տալիս Բասկակովի հետազոտությունները, Ռուսաստանում այսօր ներդրվող նոր կենսաթոշակային համակարգը տարբեր հետևանքներ է ունենալու կանանց և տղամարդկանց  համար, ովքեր իրենց աշխատանքային գործունեության  ընթացքում ունեցել են ընտանեկան պարտավորություններ և կատարել են չվարձատվող աշխատանք: 

Արդյունքը- կանանց ցածր վարձատրությունը և երեխային խնամելու արդյունքում  նրանց աշխատանքային ստաժի պակասեցումը: Կենսաթոշակների հարցում խնդիրներ են առաջանում նաև ամուսնալուծված զույգերի համար: Ընտանքիում, որտեղ վարձատրվող և անհատույց աշխատանքները ամուսինների միջև հավասարապես բաժանված չեն եղել, ամուսնալուծության արդյոնքում կինը, որը ավանդույթի համաձայն իր վրա էր վերցրել տնային պարտականությունների մեծ մասը, և այդ պատճառով ավելի քիչ կենսաթոշակային մուծումներ է իրականցրել, քան իր ամուսինը, Ռուսաստանի գործող Սահմանադրության համաձայն, կարող է հավակնել նախկին ամուսնու կենսաթոշակային մուծումների մի մասին: