Լուսանկարը՝ neofeminism.files.wordpress.com |
Հետերոնորմատիվություն...
Սա երկար և ակադեմիական հնչողությամբ
բառ է, բայց վերջերս այն հասարակական քննարկման
առարկա է դարձել: Եվ այլ ժարգոնային բառերի պես այն ներառում է նաև քուիր տեսությունը:
Նրա կոնցեպտը հասկանալը մի քիչ բարդ է: Բայց այն ծայրահեղ կարևոր նպատակ ունի, որը մեզ օգնում
է վերլուծել շրջապատող աշխարհը:
Եվ դա այն պատճառով է, որ այս բառն անդրադառնում է այնպիսի խորապես կարևոր հարցերի, ինչպիսիք
են քույր և ֆեմինիստական խնդիրները և հենց այդ պատճառով արժե կոտրել կարծրատիպերն այնպիսի մարդկանց շրջանում, ովքեր այդ խնդիրների քննարկմանը դեմ են:
Հատկապես կարևոր է հասկանալ հետերոնորմատիվությունը, եթե դուք այնպիսի կյանք եք վարում, որը հակադարձում է հետերոնորմատիվ
հասարակության սպասելիքները:
Քուիր, տրանս և գույնի խմբերը սովորաբար դուրս են մնում հետերոնորմալության պահանջների շրջանակից:
Այսպիսով, այս հասարակական ճնշումների
ձևերին որպես „հետերոնորմատիվություն“տեղյակ լինելը հրաշալի ձև է` իմանալու` ինչու ես
քեզ „դուրս մղված զգում“ հասարակության որոշ կոնկրետ հատվածներից:
Բացի այդ, երբ իմանում ես
կանոնները, շատ ավելի հեշտ է դրանց չհետևելը:
Այսպիսով, ի՞նչ ի նկատի ունեմ, երբ ասում
եմ «հետերոնորմատիվություն»:
Դե, ասենք դու երեկոյան դուրս ես եկել, գնացել ես բար: Ընկերուհիդ
տեսնում է բարետես մի տղայի, բայց ամաչում է առաջին քայլն անել, որոհետև ենթադրում է,թե տղային դրանով կվանի, որովհետև ընդունված է մտածել` կանայք չպետք է անեն առաջին քայլը, քանի որ դա նրանց միայն կհիասթափեցնի: Դա է հետերոնորմատիվությունը:
Երբ նա, վերջապես համարձակություն է ունենում գնալ և խոսել տղայի հետ, նա սկսում է փաղաքշական անուններով
դիմելաղջկան /օրինակ` քաղցր, ջանիկ, սիրելիս/, ինչը նորմալ կդիտվեր, եթե նրանք դրա շուրջ
համաձայնության եկած լինեին, բայց տղան պարզապես ենթադրում է, որ դա դուր է գալիս աղջկան: Դա հետերոնորմատիվությունն է:
Երբ աղջիկը սկսում է անհարմարավետություն զգալ այդ խոսքերից, նա ոտքի է կանգնում և հեռանում: Իսկ տղան ասում է.
«Դե լավ, կանայք այնքան զգայուն են: Ի՞նչ խնդիր ունես»։
Դա հետերոնորմատիվություն է:
Հետերոնորմատիվությունն այն համակարգն է, որը կարգավորում է այն վարմունքներն ու սոցիալական սպասումները, որոնք կապված
են հետերոսեքսուալության կանխավարկածի հետ, և կապը խիստ
գենդերային երկակիության հետ:
Գուցե այդ կապը պատկերացնելը բարդ լինի, բայց հետերոնորմալությանը ծանոթանալուն պես, դու դա
կնկատես ամենուր:
Եվ որպեսզի այն հասկանալն ավելի հեշտ լինի, խոսենք այն չորս ճանապարհների մասին է, որոնք ի հայտ են գալիս քո կյանքում և ֆեմինիզմում:
1. Գենդերային երկակիություն
Գենդերային երկակիությունը տերմին է, որը նկարագրում է երկու տարբեր սեռերը:
Ավելի պարզ ասած` գենդերային երկակիությունը տղամարդկանց և կանանց /և տղաների ու աղջիկների/ գոյության գիտակցությունն է և ուրիշ ոչինչ:
Եվ գենդերային երկակիությունը կենսական կարևորություն ունի հետերոնորմատիվության համակարգի համար:
Որովհետև դրանք երկու հակադարձ, վիզուալ առումով միմյանցից լրիվ առանձին սեռեր են, որոնք հետերոնորմատիվության ընթացքն են
ապահովում:
Շատ
ավելի հեշտ է ասել, որ տղամարդիկ ավելի ընդունակ են ղեկավարելու հասարակական միջավայրը /ինչպես օրինակ, քաղաքականության մեջ կամ բիզնեսում/,
իսկ կանայք ավելի շատ հարմարվում են անձնական տարածքին /ինչպես օրինակ
երեխաներին մեծացնել, եփել և մաքրություն անել/, երբ կա գենդերային կոնկրետ բաժանում /տղամարդկանց և կանանց/:
Բայց այդ հիերարխիան դժվար է ընդունել որպես «նորմալ», երբ
դու դուրս ես գալիս այդ երկակիությունից։ Այսպիսով, գենդերային երկակությունը օգտագործվում
է որպես «աման», որի մեջ դրվում են բոլոր գենդերացված սպասելիքները, որը մեզնից պահանջում է հետերոնամալությունը:
Այսպիսով, գենդերային երկակիության մեկ կամ մյուս ծայրին լինելը /և այդ գենդերները «պատշաճ» ներկայացնելը/ ստանդարտ է, համաձայն որի, քույր խմբերը և խմբերն այն մշակույթներից, որոնք չեն ճանաչում այդ երկակիությունը, չեն կարողանում դրան հասնել:
Դու շեղվում ես այդ հետերոնորմատիվ ստանդարտից,
երբ ասում ես, որ երկակիություն գոյություն չունի կամ, ավեի պարզ` ներկայացնում ես գենդերն այն ձևով, որը ոչ մի
կապ չունի «տղամարդու» և «կնոջ»
գենդերային տարանջատման
հետ /և «տղամարդկայնության» ենթադրությունը պետք է առաջնային լինի և նոր դրանից
հետո «կանացիությունը»/:
Օրինակ, իմ հետերոնորմալության սպասումներն այստեղ արդարացված չեն, որովհետև ես պարզապես չեմ ընդունում գենդերային երկակիությունը:
Եվ սա
բացահայտորեն տարբեր դրսևորումներ է ունենում. ես հրաժարվեցի այն գենդերից, որն ինձ տրված էր իմ ծննդյան օրից ի վեր: Ես գենդեր եմ, որը «տղա» և «աղջիկ» գենդերային հասկացությունից դուրս է, ինչն ինքնին փշրում է երկակիության կոնցեպտը:
Այնուհետև, ես շեղվում եմ ինձ տրված գենդերից, որովհետև չեմ
սափրում ոտքերս, սափրում եմ գլուխս, տղամարդկանցով սեքսի կամ ռոմանտիկայի առումով հետաքրքրված չեմ և իմ միացած հոնքերը չեմ հանում, կամ իմ վզին աճող մազերից չեմ ազատվում:
Գենդերի
երկակիության բացարձակացումը ծառայում է միայն հետերոնամալությանն աջակցելու համար: Այսպիոսով, երբ տեսնում եք մարդկանց, ովքեր համաձայն են այդ կարծիքին /ինչը, ձեր շրջապատում ամենուր է, անընդհատ/ ապա դուք ունեք հետերոնորմալության պարզ օրինակ:
2. Հայրիշխանական գենդերային դերեր
Հայրիշխանական գենդերային դերերն այն ամենն են, ինչը մենք ակնկալում ենք տղամարդկանցից և կանանցից առանց որևէ պատճառի,
հիմնվելով միայն նրա վրա, որ նրանք տղամարդ և կին են: Եթե ուշադրություն դարձնեք վերջին հատվածին, կնկատեք, որ գենդերային երկակիությունը կարևոր դեր է խաղում հետերոնորմալության այլ տարբեր ստանդարտներում,
ինչպես այս մեկում: Որովհետև մենք չենք կարող գենդերային սպասելիքներ ունենալ, քանի դեռ հիմնվում ենք գենդերային երկակիության գոյության վրա:
Օրինակ, այն միտքը, որ տղամարդիկ սպորտ են սիրում, իսկ կանայք սիրում են մատնահարդարում /բայց որ կանայք սպորտ չեն սիրում, իսկ տղամարդիկ չեն սիրում մատնահարդարում անել/, գենդերային սպասելիք է` հիմնված գենդերային երկակիության գոյության վրա:
Այն միտքը, որ տղա երեխաները սիրում են բեռնատար մեքենաներ, իսկ
աղջիկները` տիկնիկներ , գենդերացված ակնկալիք է: Եվ ավելի վատ, խաղալիքի արտադրությունը դա օգտագործում է ավելի շատ խաղալիքներ վաճառելու համար: /Բայց ավելի ուշ կխոսենք այն մասին,թե ինչպես է կապիտալիզմը հարմարվում այդ ամենին/:
Այս սպասելիքները շատ բան են թելադրում մեր կյանքում, որը կառուցված է հետերո-դոմինանտացված հասարակություններում, ինչպիսին մերն է:
Դա այն գունավոր վ երմակն է, որ
գցվում է ձեր վրա հիվանդանոցում, այն մասնագիտացումն է, որ պետք
է ընտրեք, զբաղմունքները, որ սիրում եք:
Խնդիրն
այն է, որ շատ քիչ մարդիկ են կարիք զգում քննադատության ենթարկելու այդ ստանդարտները, դրա համար նրանք ուշադրություն չեն դարձնում այն բանի վրա` ինչն է պարզապես «նորմալ» և ինչը «բնական»` ըստ երևույթին այդ ամենն ընդունելով, մեր հասարակական գիտակցության մեջ որպես օբյեկտիվ «ճշմարտություն»:
Եվ դա էլ է հետերոնորմալության բնույթ, այն, որ այդ ամենը լրիվ նորմալացված է` լքել բոլոր նրանց, ովքեր չեն բավարարում մեր ակնկալիքները, պիտակել նրանց որպես «աննորմալ» կամ «անբնական»:
Այս ակնկալիքները նաև թելադրում են` ինչպես հարաբերակցվել
/կամ «փորձել» հարաբերակցվել/ այլոց հետ: Հասարակական հարաբերակցման այս «կանոնները» հենվում են հիմնականում նրա վրա` արդյո՞ք դու տղամարդ ես,
թե կին և արդյոք դու հարաբերվում ես որպես տղամարդ, թե կին /ահա
ևս մի ձանձրալի փոքր գենդերային երկակիություն/:
Հետերոնորմատիվությունն այն է, ինչ թելադրում է քեզ, թե ով է պարտավոր վճարել ընթրիքի համար, երբ դրսում ես, և ով է պատրաստում ընթրիքը, երբ տանն ես:
Այն թելադրում է, որ տղամարդիկ պետք է ավելի շատ վաստակեն, ինչն էլ ազդում է նրա վրա, թե ում են աշխատանքի ընդունում, և որքան են նրան վճարում:
Այն թելադրում է, որ կապ չունի,թե որքան ես սիրում ընկերոջդ, որ դու«երբեք չես հասկանա կանանց» կամ
«երբեք չես հասկանա տղամարդկանց»: /Տղամարդիկ Մարսից են, Կանայք` Վեներայից, ի՞նչ կասեք/։
Այն ենթադրում է, որ կանայք դժգոհում են, իսկ տղամարդիկ անզգացմունքային են:
Հետերոնորմալության համակարգը տեղեկացնում է այն մասին,թե ի՞նչ ենք մենք ակնկալում տղամարդկանցից և կանանցից, և մենք
հավերժացնում ենք այդ համակարգը, երբ այդ դրսևորումները ճիշտ ենք կառավարում:
Քույր մարդիկ /ինչպես և այս ստանդարտներին չհամապատասխանող մարդիկ/ փլուզում են հետերոնորմատիվությունը` հրաժարվելով կանոններից:
3. Մոնոգամիա
Հետերոնորմատիվ հասարակությունում հարաբերությունները հիմնված
են հիերարխիայի վրա:
Գեյլ Ռուբինն իր «Մտածելով սեքսի մասին. սեքսուալության քաղաքականության ռադիկալ
տեսության մասին» աշխատության մեջ բացատրում է այդ հիերարխիան «Գրավչության շրջանի միջոցով»:
Այս շրջանն իր մեջ ներառում է միջին և հարուստ խավը, ցիսգենդեր, հետերոսեքսուալ, ամուսնացած, մոնոգամ զույգերի, ովքեր վերարտադրողական սեքսով են զբաղվում:
Դա այն ստանդարտ ակնկալիքն է, որի վրա հիմնված են բոլոր հասուն հարաբերությունները: Եվ ամեն քայլով, որ անում ես կենտրոնից հեռանալիս, այնքան հետերոնորմատիվ
հասարակությունն ավելի պակաս կարևոր է համարում քո հարաբերությունը:
Օրինակ, չամուսնացած, մոնոգա մ զույգերը,
ովքեր սեքսով են զբաղվում, երկու
քայլ հեռանում
են կենտրոնից, որովհետև նրանք
ո'չ ամուսնացած են, ո'չ էլ վերարտադրողական սեքսով են զբաղվում, որը ստանդարտ է:
Տարբեր զույգեր, ովքեր պոլիամորիկ հարաբերություններ ունեն, ովքեր քույր են, չամուսնացած և ոչ վերարտադրողական
սեքսով են զբաղվում, մի քանի քայլ են հեռանում ստանդարտից` այդ հարաբերություններն ավելի ու ավելի անցանկալի դարձնելով
հետերոնորմատիվ հասարակության համար:
Հենց այդ պատճառով են Գեյերի իրավունքների համար ժամանակակից պայքարողները ցանկանում հասնել իրենց իրավունքներին ամուսնության միջոցով, որպեսզի կարողանան իրենց տեղը գտնել այս հարաբերությունների հիերարխիայի մեջ, որպեսզի կարողանան հետերոնորմատիվության որոշակի ակնկալիքներ բավարարել:
Քանի որ ամուսնությունը որպես ինստիտուտ և հիերարխիան այնքան են նորմալացվել հետերոնորմատիվության միջոցով, որ շատերն անգամ չեն էլ քննարկում այն, որ այդքան իրավունքներ են տրված մեզ և շնորհված` իբրև պարգև նրանց, ովքեր /կարող են և ընտրում են/ իրենց ձուլելը:
Ահա թե ինչու է Գեյերի ամուսնությունը դիտվում որպես պրոգրեսսիվ ճանապարհ` իրավունքները վաստակելու: Բայց այս իրավունքները դեռ
տրված չեն նրանց, ովքեր ինչ-որ չափով դուրս են գրավչության շրջանից /օրինակ, քույր մարդիկ հիմնականում նույնականացվում են ոչ վերարտադրողական սեքսի հետ, կամ էլ ոչ հետերոսեքսուալ հարաբերությունների հետ/: Միակ մարդիկ, ովքեր օգուտ են քաղում Գեյերի ամուսնությունից, նրանք են, ովքեր արդեն մոտ են
եղել շրջանի կենտրոնին /օրինակ միջին խավից են կամ հարուստ, մոնոգամ են կամ ցիսգենդեր/:
Քույր քաղաքականությունը ամուսնացած զույգերի իրավունքներին հավասար իրավունք ունենալու համար պայաքարելու փոխարեն դիմադրում է հետերոնորմատիվությանը, պետականորեն վավերացված մոնոգամիայի չեղարկման կամ անկախ մարդու հարաբերության կարգավիճակ ստանալու համար:
Ինչը ցույց է տալիս, որ հետերոնորմատիվությունը կա անգամ ֆեմինիստ քաղաքականության մեջ:
4. Սպիտակների գերիշխանություն
Երբ մենք
խոսում ենք հետերոնորմատիվության մասին, պետք է իմանանք ճանապարհները,
որոնցով հետերոնորմատիվությունն իրականանում է: Հետերոնորմատիվության հիմնական էլեմենտներից է սպիտակության ստանդարտը:
Բոլոր
հայրիշխանական
գենդերային դերերը, գենդերային երկակիության նորմալիզացումը և պետականորեն սահմանված մոնոգամիայի /ամուսնություն / ինստիտուտն օգտագործվել են որպես սպիտակ գերիշխանության գործիք /կամ այլ կերպ ասած` գունավոր մարդկանց ճնշելու գործիք/:
Այսպիսով, հետերոնորմատիվությունն ի վնաս գունավոր մարդկանց` ակտիվորեն աջակցում է սպիտակներին:
Ամուսնական վկայականների միջոցով օգուտ քաղելը պատմականորեն թույլ է տվել կառավարություններին մերժել սևամորթներին և մյուս գունավոր մարդկանց ամուսնանալ կամ իրենց ամուսնություններն ու հարաբերությունները ճանաչել նույն կերպ:
Գենդերային երկակիությունը եղել է և հիմա էլ օգտագործվում է որպես գաղութային բռնության գործիք, քանի որ այն ջնջում և ժխտում է ոչ սպիտակի, ոչ երկակի ինքնությունների գոյությունը:
Իրականում Արևմտյան Եվրոպայի գենդերային երկակիությունը եղել է /և հիմա էլ հանդիսանում է/ բռնի ուծացման հիմնական մասը /ստիպելը բնիկներին ընդունելու այն մարդկանց մշակույթը, ովքեր գաղութացնում են իրենց երկիրը/: Տղամարդկային դոմինանտությունը /հատկապես տղամարդկային դոմինանտությունը/ եղել է և դեռ հանդիսանում
է իմպերիալիզմի և կոլոնիզացման հիմնական շարժիչ ուժը:
Բայց դժվար է տղամարդկային դոմինանտության մարդկանց համոզել` առանց այն խիստ գենդերային երկակիության, որի մասին վերևում նշել էի:
Այսպիսով, այդ երկակիությունը ներշնչելը դառնում է եկվորների հիմնական գործիքը, որ կիրառում են նրանց նկատամբ, ում գաղութացնում են` հետերոնորմատիվությունը դարձնելով սպիտակների գերիշխանության մեծ մասը:
/Ստուգեք այս բոլոր հիանալի ոչ երկակի գենդերներն ամբողջ աշխարհով, որոնք գոյատևել են և ընդդիմացել գենդերի երկակիության արևմտյան հասկացողությանը/:
Անգամ
այն գենդերային դերերը, որ մեզ պարտադրված են, հիմնված են գենդերի շատ սպիտակների արտահայտման վրա:
Այնտեղ, որտեղ սպիտակ մարդիկ պետք է որ հաց և գումար վաստակող լինեն, սև մարդիկ պետք է ծույլ հանցագործներ և բացակայող հայրեր լինեն: Երբ սպիտակ կանայք պետք է անմեղ, թեթևամիտ և օգնության կարիք ունեցողներ լինեն, սև կանայք պատկերված են որպես հիպերսեքսուալ, բարձրաձայն խոսող, „մասկուլին“
և ցավին դիմակայող:
Երբ
հետերոնորմատիվությունը կապված է սպիտակ գերիշխանության հետ, մենք հավերժացնում ենք վերջինս, երբ անում ենք առաջինը, գունավոր մարդկանց այնպես ենք պատկերում,
որ նրանք երբեք չեն կարողանա „հաղթել“ այն խաղում, որը ստեղծել ենք
մենք:
Եվ եթե մենք ուզում ենք պայքարել հետերոնորմատիվության դեմ, կարևոր է նաև, որ այն տեսնենք այնպես, ինչպես կա` ծայրահեղ ռասսայականացված
և հասկանանք, որ ցանկացած իրական կռիվ հետերոնորմատիվության դեմ պետք է նաև լինի ակտիվորեն ուղղված ռասիզմի դեմ:
***
Բնական է ճնշված զգալն այս երկար և ժարգոնային բառերից, բայց կարևոր է կարողանալ իմանալ` երբ են հետերոնորմատիվության պես երևույթներն ակտիվ դեր խաղում քո և քո շրջապատի մարդկանց կյանքում:
Ուրեմն, սկսի'ր ուղիներ փնտրել, որտեղ քո վերաբերմունքը և հարաբերությունները կառավարվում են հետերոնորմատիվության անտեսանելի ձեռքերով:
Որովհետև,
եթե կարողանաս դա հասկանալ, կկարողանաս պայքարել դրա դեմ:
Հոդվածի հեղինակ՝ Քրիս
Նելսոն։ Նա ամենօրյա ֆեմինիզմի գրողներից է: Նա բլոգ է գրում քույրերի մասին կարճ ռադիկալ բանաստեղծություններով, որը կարող եք գտնել
thequeertimes.tumblr.com հասցեով:
Քրիսն ունի նաև օնլայն խանութ Spell-Bound,
որտեղ ձեռքի աշխատանքներ են վաճառում` զարդեր, բյուրեղյա կուլոններ, ձեռքով կարած տարո քարտերի քսակներ, ճոճանակներ: Դրանք կարող եք գտնել հետևյալ հասցեներով` kristheresa23@gmail.com and trans-witch.tumblr.com.
Comments
Post a Comment